Givenchy vs BCBG Max Azria

Givenchy; Hubert de Givenchy tarafından 1952’de kurulan giyim, aksesuar, parfüm ve kozmetik ürünleri bulunan bir Fransız markasıdır.

BCBG Max Azria; Fransız moda tasarımcısı Max Azria tarafından ABD Kaliforniya’da kurulan kadın hazır giyim markasıdır.

Givenchy, çanta severlerin özellikle ünlülerin arasında favori olan Nightingale isimli çanta modelinin satışını yapmaktadır.

Givenchy, kendi çanta tasarımları kopyaladığını iddaa ederek BCBG Max Azria’e karşı bir dava açar.

Benzer dikişlerin ve çizgilerin kullanıldığını ve bu çanta satışlardan BCBG Max Azria’nin 50 milyon dolardan fazla gelir elde ettiğini iddaa eder.

Givenchy bu iddaasını özellikle tüketici nezdinde karıştırma ihtimalinin üzerine kurar. Buna göre mevcut benzerlikten dolayı tüketiciler ürünleri karıştırabilir ve haksız rekabet söz konusu olabilir.

BCBG Max Azria ise Rembrandt modelinin Givenchy’nin çantası arasında birçok farklılığın olduğunu belirtir. Bunun yanı sıra BCBG Max Azria’nin üzerinde durduğu bir diğer nokta ise fiyatı 118 $ olan Rembrandt ile fiyatı 2175 $ olan Nightingale’in karıştırılma ihtimalinin olmadığıdır.

Tescilli olmayan tasarımların haksız rekabet açısından bir sorun olabilmesi için çalışmanın özgün olması ve ürünlerin/üreticilerin karıştırılma ihtimalinin olması gerekmektedir. Herkesin ürettiği, tasarladığı, alelade, kullanılan, özgün olmayan bir tasarımın birebir kullanılmasında ise aradaki benzerliklerin ve karıştırma ihtimalinin bir önemi olmayacaktır.  

Mahkeme ilk olarak tasarımın özgün bir tasarım olup olmadığını belirleyecektir. Sonrasında ise bilgilenmiş kullanıcı gözü dediğimiz kullanıcılar nezdinde bir karıştırma ihtimalinin oluşup oluşmayacağını değerlendirecektir.

·         Genel izlenimde belirgin farklılıklar var mı?

·         Farklılıklar mı daha çok yoksa ortak özellikler mi?

·         Bilgilenmiş kullanıcı gözünün bu iki tasarım için, ürünü veya üreticiyi karıştırma ihtimali var mı?

·         BCBG Max Azria tasarımını oluştururken seçenek özgürlüğünü kullanmış mı?

Tasarım ayırt edicilik kriterlerine göre küçük bir değerlendirme yaparak bu soruların cevaplarını, davaya konu olan aşağıdaki ürünler için cevaplayabilirsiniz.

Not: Genel izlenimdeki belirgin farklılık değerlendirmesi bilgilenmiş kullanıcı gözüyle yapılacaktır. Bilgilenmiş kullanıcı ne normal bir kullanıcıdır, ne de uzman bir kişidir. Bilgilenmiş kullanıcı, söz konusu tasarımı kapsayan ürün hakkında bilgi sahibi olan ve daha önce o ürünü kullanmış, başka bir deyişle ürün hakkında deneyimi olan kişidir. (Dr. Cahit Suluk)

Modern Dog Design vs. Target Corporation- Disney - Jaya Apparel Group

Modern Dog Design; Modern Dog Design Co. 1987’de Seattle’da Robynne Raye and Michael Strassburger tarafından kurulan küçük bir tasarım stüdyosudur. Müşterileri arasında Seattle Aquarium, Swatch, Coca-Cola, K2 Snowboards, HarperCollins, Nordstrom, Blue Q, New York Times, Warner Bros. Records, and Shout! Factory gibi firmalar yer almaktadır.

Target Corporation; 1902’de kurulan, merkezi Minneapolis, Minnesota’da bulunan ABD'li perakende şirketidir. Şirket Walmart'ın ardından ABD'nin en büyük ikinci indirimli perakendecisidir.

Modern Dog, 20. yılında çalışmalarından oluşan bir kitap yayınlar. Bu kitabın iç kapağında da yine kendilerinin oluşturmuş oldukları çeşitli köpek çizimlerine yer verir.

Kitap 2008 yılında yayınlanır. 22 Şubat 2010 tarihinde de telif hakkı olarak ilgili kaydı gerçekleştirilir.

2011 yılında, Target Corporation, Disney’in Jaya Apparel Group’a ürettirmiş olduğu, aşağıda görmüş olduğunuz tişörtü satışa sunar. 

Modern Dog, Target ve Disney tarafından üretilen ve satışa sunulan bu tişörtte kendi çalışmasında yer alan bazı resimlerin kullanıldığını farkeder.

23 Eylül 2013 tarihinde;  Modern Dog Design Company; Target, Disney and Jaya Apparel Group’a karşı, kendisine ait olan toplam 136 çiziminden 27 çiziminin, satışa sunulan tişörtlerde yer aldığını ve haklarının ihlal edildiğine dair dava açar.

Dava masraflarını karşılamak için Modern Dog’un sahipleri Robynne Raye ve Michael Strassburger evlerini dahi satar. Bu davanın duyulması üzerine; bir çok benzer firma ve tasarımcı destek olmak için kampanya başlatır ve Modern Dog’un davasına bağış (27.000 $) toplayarak katkıda bulunurlar. 

Disney bu ürün için Jaya Apparel’e ilgili ücretini ödemiştir.

Fakat sorulması gereken asıl soru, çalışmanın gerçek hak sahibi Jaya Apparel midir? Oluşturulan çalışma taklit mi yoksa esinlenme mi?  

Son olarak Modern Dog’dan aldığımız bilgiye göre 31 aralık 2013 tarihi itibariyle taraflar anlaşma yoluna giderek davayı sonlandırmışlardır.

Not: Kural olarak ayırt edicilik değerlendirmesi yapılırken; ebat, renk ve malzemede yapılan değişiklikler, ayırt edici nitelik olarak değerlendirilmezler.

554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller, Madde 48 - Aşağıda yazılı fiiller tasarım hakkına tecavüz sayılır.

Tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın tasarımın aynını veya belirgin bir şekilde benzerini yapmak, üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme akdi için icapta bulunmak, kullanmak, ithal etmek ve bu amaçlarla depolama, elde bulundurmak;

Tasarım belgesi sahibi tarafından sözleşmeye dayalı lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devir etmek,

Bu maddenin önceki a ila b bentlerinde yazılı fiillere iştirak veya yardım veya bunları teşvik etmek veya hangi şekil ve şartlarda olursa olsun bu fiillerin yapılmasını kolaylaştırmak,

Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya ticaret alanına çıkarılan eşyanın nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçınmak,

Gasp.

Spanx vs Yummie Tummie

Sara Blakely tarafından 2000 yılında, Atlanta Georgia'da kurulan Spanx, Inc., kadınlar için çeşitli iç çamaşırları üretimi, 2010'dan itibaren de erkekler için çeşitli ürünlerin üretimini gerçekleştirmektedir. Özellikle tek parça streç giysi (bodysuit) ürünler üretmekte olup ince ve düzgün bir görünüm vermek amacı ile ürünlerini tasarlamaktadır.

Heather Thomson tarafından oluşturulan marka Spanx gibi vücüdü şekillendiren çeşitli ürünler (shapwear) üretmekte ve tasarlamaktadır. 2008 yılında kurulan şirket, özellikle Oprah Winfrey’in “en sevdiğim eşyalarımdan birisi” diyerek, Yummie’nin ürünlerinden birinin adını vermesi ile tanınan bir marka halini alır.

Forbes’in yazarlarından Clare O'Connor, 10 nisan 2013 tarihli yazısında, Yummie ve Spanx için modanın Apple ve Samsung’u tabiri kullanmıştır. Aralarındaki tasarım davalarından dolayı bu benzetmeyi yapması gayet yerindedir.

18 Ocak 2013 tarihinde Yummie Tummie, hak ihlalinin oluştuğunu öne sürerek Spanx’a ihtar niteliğinde bir mektup gönderir. Sahip olduğu tescilli tasarımları öne sürerek, özellikle Spanx’a ait Total Taming Tank, Top This Tank Style 1847 ve Top This Cami Style 1846 isimli modellerinin satışının durdurulmasını ister.

14 Şubat 2013 tarihinde ise Spanx bu mektuba cevap verir. Tescilli tasarımlar ile ihlale sebep olduğu öne sürülen kendi ürünleri arasındaki farkları açıklayarak detaylı bir mektup gönderir.

Sara Blakely ve Heather Thomson bu mektuplaşmanın sonrasında telefon ile de görüşürler. Fakat ikili yine anlaşamaz. Heather ihlanin gerçekleştiğini, Sara ise herhangi bir ihlalin söz konusu olmadığını savunur.

5 Mart 2013 tarihinde, Spanx, Georgia’da, Yummie Tummie’ye karşı dava açar Bu dava Spanx’ın ürünlerinin, mevcut Yummie’nin tescilli tasarımları için herhangi bir ihlal oluşturmadığına dair tespit davasıdır. Böylelikle konuyu mahkemeye taşır. Ardından da bir açıklama yayınlar. Açıklama, “Spanx Yummie Tummie’den çok daha uzun süre önce bu ürünleri üretiyordu. Biz 2000 yılında başladık. Thomson 2008 yılında başladı ve en erken tescili 2009 tarihlidir” şeklindedir.

14 Mart 2013 tarihinde, davadan haberdar olan Heather Thomson, Sara Blakely’e aşağı görmüş olduğunuz mektubu gönderir. Yaşadığı hayal kırıklığından, tasarımlarının 5 yıl öncesinde kendisi tarafından oluşturulduğundan ve bunlar için 11 adet tescili olduğundan bahseder. Sonunda da “Biz yeneceğiz” şeklinde mektubunu bitirir.

2 Nisan 2013 tarihinde ise Heather Thomson da, New York Federal Mahkemesinde Spanx’a karşı ihlal davasını açar. Özellikle Spanx’ın 3 modelin, kendi tescillerini ihlal ettiğini ve satışının durdurulması gerektiğini, ilgili zararının da karşılanması gerektiğini belirtir.

Yukarıdaki iki ürüne baktığımız zaman, iki tasarımın benzer olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Mahkemenin burada öncelikle olarak hak sahibini tespit etmesi gerecektir. Gerçek hak sahipliğinin bulunması ve ilk olarak tasarımı oluşturan tarafın netleşmesinin ardından mahkeme ilgili kararını verecektir.

Mahkeme bu tespitlerin sonrasında nasıl bir karara varacak hep birlikte göreceğiz.

Fikri mülkiyet hakları ile ilgili kanunlar ülkeden ülkeye değşiklikler gösterebilmektedir, kanunlar ülkeseldir. Yine de genel olarak baktığımızda, hak sahipleri, özellikle tescili olan hak sahipleri, güçlü kanun maddeleri ile korunmaktadır. Türkiye’de ilgili kanuna göre, tasarımdan doğan hakları ihlal edilen tasarım hakkı sahibi, mahkemeden şu taleplerde bulunabilir;

a) Fiilin tecavüz olup olmadığının tespitini;

b) Tasarımdan doğan haklara tecavüz fiillerinin durdurulması ve önlenmesi talebi;

c) Tecavüzün giderilmesi ve maddi ve manevi zararın tazmini talebi;

d) Tasarımdan doğan haklara tecavüz suretiyle üretilen veya ithal edilen ürünlere, bunların üretiminde doğrudan doğruya kullanılan araçlara el konulması talebi;

e) Mümkün olduğu takdirde bu maddenin (d) bendi uyarınca el konulan ürün ve araçlar üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması talebi; 

f) Tasarımdan doğan haklara tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, özellikle bu maddenin (d) bendine göre el konulan ürünlerin ve araçların şekillerinin değiştirilmesi veya tasarımdan doğan haklara tecavüzün önlenmesi için, kaçınılmaz ise, imhası talebi;

g) Tasarımdan doğan haklara tecavüz eden kişi aleyhine verilen mahkeme kararının, masrafları tecavüz eden tarafından karşılanarak, ilgililere tebliğ edilmesi ve kamuya ilan yoluyla duyurulması taleplerinde bulunabilir.

Dyson vs Vax

Dyson; 1993 yılında James Dyson tarafından kurulan İngiliz teknoloji şirketi; elektrikli süpürge, el kurutma makinesi, pervanesiz fanlar ve ısıtıcılar tasarlayıp üretmektedir. Ürünleri 50'den fazla ülkede satılmaktadır ve dünya çapında 3100 kişiye istihdam sağlamaktadır.

Vax; 1977 yılında Alan Brazier tarafından kurulan Vax UK Ltd; zemin bakım sektöründe elektrikli eşya ve temizlik ürünleri üreten bir firma olup, marka Hong Kong merkezli TechTronic Industries Co. Ltd grubunun bir parçasıdır.

1994 yılının aralık ayında, Dyson ikili siklon temizleyici tasarımına ilişkin bir İngiliz tasarım tescil başvurusunda bulunur ve tescil alır. İki aşamalı toz ayırma teknolojisine sahip elektrikli süpürge üretemini ön planda tutar, satışlarını bu şekilde gerçekleştirmeye başlar ve Vax rakiplerinden birisidir.

2009 yılına geldiğimizde ise Vax’da Dyson gibi, çok aşamalı siklon elektrikli süpürge satışını başlatır. Tasarımının ismi Mach Zen’dir.

Dyson daha önce Fransa'da, Vax’ın kardeş şirketi olan Dirt Devil’a karşı açmış olduğu benzer bir davayı kazanmıştır. İngiltere’de de, tescilli olan DC02 modelinin benzeri olduğunu iddaa ederek, Vax'ın Mach Zen modeli için dava açar.

Yüksek mahkeme; iki tasarım için, bilinçli bir kullanıcıda farklı izlenimler oluşturduğunu kabul ederek Dyson’ın iddiasının reddeder.

Dyson mevcut ürünlerin çok sayıda benzerlik içerdiğini savunarak bu karar için Temyiz Mahkemesine başvurur.

Temyiz Mahkemesi de Yüksek Mahkemenin verdiği kararı onayarak ihlal olmadığını teyit eder. Dyson’ın ürününün tescili bir tasarıma sahip olduğunu kabul eder, fakat bunun yanı sıra ürünlerin alıcı kitlesinin orta düzey bir tüketiciden daha dikkatli bir satın alım gerçekleştireceğini, bilinçli bir kullanıcının ürünlerden elde edeceği genel izlenimin farklı olacağını ve bu farklılığın da herhangi bir ihlal durumu oluşturmadığına karar verir.

İlave olarak da bu özelliklerde bir ürün üretmek için teknik zorunlulukların da olduğunu ve bu nedenle tasarımcının tasarım özgürlüğünün sınırlı olmasının da etkisi olduğunu belirtir.

Mahkemenin vermiş olduğu kararın ekinde yer alan ilgili ürünlerin görselleri aşağıdaki gibidir.

Bir tasarımın ayırt edici nitelik değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki ilkelerden yararlanılır. 

Genel izlenimde belirgin farklılık ilkesi

Bilgilenmiş kullanıcı gözü ilkesi

Farklılıklardan çok ortak özelliklere ağırlık verilmesi ilkesi

Tasarımcının tasarımı geliştirmede seçenek özgürlüğü ilkesi

Tasarınım uygulandığı ürün ya da alan ilkesi